Ο ρόλος της Βιώσιμης Ανάπτυξης στη νέα πραγματικότητα

Άρθρο κ. Κ. Κωνσταντίνου, Γενικού Διευθυντή, Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, στα Νέα

Η σχεδόν παγκόσμια αποδοχή του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050, δηλαδή του μηδενικού ισοζυγίου εκπομπών και απορροφήσεων Αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ),  που πρώτη υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν το ιδιαίτερα ελπιδοφόρo αποτέλεσμα της COP 26. Άλλωστε, το σύστημα κοστολόγησης των εκπομπών ΑτΘ,  αποτελεί από το 2005 υπόδειγμα όχι μόνο σχεδιασμού αλλά και υλοποίησης των δεσμεύσεων που αναλαμβάνει, παρότι συμβάλλει μόλις το 8% των εκπομπών αυτών.

Σήμερα, σε μια περίοδο που ο πόλεμος στην Ουκρανία απέδειξε με τον πιο σκληρό τρόπο ότι η προστασία της ζωής και της αξιοπρέπειας, η τροφή και η στέγη δεν είναι δεδομένα για όλους, η Ευρώπη παραμένει σταθερή στις επιλογές και τις δεσμεύσεις της για σεβασμό αρχών όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και η προστασία του περιβάλλοντος .

Δεν πρέπει, ωστόσο, να παραγνωρίζεται το ότι η μεταβλητότητα στο διεθνές περιβάλλον –υπήρχε και πριν τον πόλεμο και εντάθηκε μετά – ανατρέπει τα δεδομένα με ρυθμό και σε βαθμό που δεν έχει προβλεφθεί σε κανέναν επιχειρηματικό, εθνικό ή ακόμα και Ευρωπαϊκό σχεδιασμό. Απολύτως ενδεικτικό, ότι η εκτίμηση επιπτώσεων στην πρόταση αναθεώρησης του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών έχει εκπονηθεί με κόστος εκπομπών CO2 το 2030 της τάξης των 50€ ανά τόνο, μέγεθος που βέβαια η πραγματικότητα έχει ήδη ξεπεραστεί κατά πολύ και μάλιστα ανεπιστρεπτί.

Η σύγχρονη επιχειρηματικότητα αναγνωρίζει ότι η πράσινη ανάπτυξη είναι μονόδρομος και μπορεί να συμβάλλει καίρια στη δημιουργία ενός επενδυτικού περιβάλλοντος, με προοπτική και ανθεκτικότητα. Όμως η μεταστροφή σε αυτή την νέα πραγματικότητα, αποτελεί την κρισιμότερη πρόκληση της εποχής μας. Μεταβάσεις τέτοιου μεγέθους είναι πολυσύνθετες και ενέχουν σημαντικό κόστος, καθιστώντας απαραίτητο κάθε επιλογή να σταθμίζεται στην βάση φιλοδοξίας και επιπτώσεων με πραγματικά δεδομένα.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση «διαρροής άνθρακα», της μεταφοράς δηλαδή επενδύσεων εκτός Ευρώπης λόγω ασύμμετρου κλιματικού κόστους, γεγονός το οποίο ήδη αποτυπώνεται στο εμπορικό ισοζύγιο.  Αν δεν αξιολογηθεί και αντιμετωπιστεί επαρκώς, η διαρροή άνθρακα θα ενταθεί, επιφέροντας επιπλέον επιπτώσεις σε οικονομία και απασχόληση, χωρίς κανένα κλιματικό όφελος, αφού η παραγωγή μεταφέρεται σε περιοχές χωρίς ή με μικρότερες δεσμεύσεις.

Δυστυχώς, οι επιλογές που σήμερα προωθούνται στην Ε.Ε, δείχνουν αδυναμία στάθμισης επιλογών και επιπτώσεων, γεγονός που αποδεικνύει για την χώρα μας πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ. Οι εκτιμήσεις αποτυπώνουν ύφεση σε ΑΕΠ και απασχόληση σε κάθε σενάριο που εξετάζει η μελέτη, που φτάνει στα €5,1 δισ. και 81,9 χιλ. θέσεις αντίστοιχα, στο σενάριο πλήρους απώλειας εξαγωγών το 2035. Οι κλάδοι που πλήττονται παράγουν το 27% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας και απασχολούν το 16% της συνολικής απασχόλησης της μεταποίησης.  Είναι έντονα εξωστρεφείς και κατά συνέπεια περισσότερο εκτεθειμένοι στη διαρροή άνθρακα σε σχέση με άλλα κράτη μέλη.

Όσο, λοιπόν, η παγκόσμια οικονομία δεν ανταποκρίνεται στον ίδιο βαθμό και με την ίδια ταχύτητα σε ουσιαστικές δεσμεύσεις, η διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων που αναλαμβάνουν το κόστος υλοποίησης των κλιματικών δεσμεύσεων πρέπει να αποτελεί υποχρέωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η δεύτερη, κρίσιμη παράμετρος για την αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος είναι η ταχύτητα στην εφαρμογή των αποφάσεων.

Για την χώρα μας, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η υστέρηση στην αποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων. Παρά τις βελτιώσεις και την αξιοσημείωτη πρόοδο σε επίπεδο όχι μόνο υποδομών, αλλά και επάρκειας ρυθμιστικού πλαισίου, τα επίπεδα ταφής παραμένουν στα υψηλότερα της Ευρώπης (77% των αστικών αποβλήτων με βάση στοιχεία του 2019), ενώ ο Εθνικός Σχεδιασμός προβλέπει μόνο το 10% των συνολικά παραγόμενων αποβλήτων να οδηγείται προς ταφή το 2030.

Και όμως, παρά την προφανή ανησυχία ότι ο στόχος δεν θα επιτευχθεί, πρακτικές  αποδεδειγμένης αποτελεσματικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως η εφαρμογή του τέλους ταφής για κάθε τόνο αποβλήτου που θάβεται, δεν εφαρμόζονται παρότι έχουν ψηφιστεί. Επίσης, και άλλες εγνωσμένης σημασίας πρακτικές, όπως το ‘Πληρώνω όσο Πετάω’  βρίσκονται ακόμη σε φάση σχεδιασμού ή εφαρμόζονται σε πολύ περιορισμένη κλίμακα.

Όμως, χωρίς αποτροπή ταφής και αξιοποίηση αποβλήτων ως πόρων, είναι αδύνατο να ξεκινήσει να γίνεται πράξη η κυκλική οικονομία στη χώρα και να προχωρήσει η υλοποίηση και του σχετικού εθνικού οδικού χάρτη.

Τα επόμενα λίγα χρόνια είναι τα πλέον κρίσιμα για την μετάβαση που χρειάζεται ο πλανήτης, η παγκόσμια κοινότητα, αλλά και η επιχειρηματικότητα. Η βιώσιμη ανάπτυξη, δηλαδή η ανάπτυξη που δημιουργεί αξία ταυτόχρονα σε περιβάλλον, κοινωνία και οικονομία, πρέπει να βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο κάθε συζήτησης και να αποτελεί βάση κάθε απόφασης. Το Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, από την ίδρυση του, το 2008, αποτέλεσε και θα συνεχίσει να αποτελεί σημείο αναφοράς για την κατάθεση τεκμηριωμένων προτάσεων στο δημόσιο διάλογο που θα συμβάλλουν στην απάντηση που ιδρύθηκε για να υπηρετεί το Όχι «Αν», αλλά το «Πώς»  η βιώσιμη ανάπτυξη θα καταστεί το βασικό μοντέλο λειτουργίας και λήψης αποφάσεων για δημόσια διοίκηση, επιχειρήσεις και κοινωνία.