Η εποπτεία της αγοράς
Άρθρο κας Αυγής Οικονομίδου, Senior Advisor Τομέα Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος και Ρυθμιστικών Πολιτικών ΣΕΒ, στη Ναυτεμπορική
Ο όρος «εποπτεία της αγοράς» περιλαμβάνει τις δραστηριότητες που διεξάγονται και τα μέτρα που λαμβάνονται από τις αρμόδιες αρχές, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις που ορίζει η ισχύουσα νομοθεσία (εθνική και ενωσιακή) και ότι προστατεύεται το δημόσιο συμφέρον που αυτή καλύπτει.
Γιατί είναι σημαντικό να συζητάμε για την εποπτεία της αγοράς, τι συμβαίνει σήμερα στη χώρα και γιατί υποστηρίζουμε ότι τώρα είναι η ώρα για περισσότερη δράση;
Η σημασία της εποπτείας αποκαλύπτεται στον ορισμό της: τήρηση των κανόνων, ισότιμες συνθήκες ανταγωνισμού και καταπολέμηση αθέμιτων πρακτικών, προστασία της υγείας και της ασφάλειας των χρηστών και καταναλωτών και προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας ασφάλειας.
Η υφιστάμενη κατάσταση έχει περιθώρια βελτίωσης. Σε έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ελλάδα (2020) καταγράφονται μη επαρκείς πόροι εποπτείας, περιορισμένες επιθεωρήσεις και δαπάνες χαμηλότερες από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Επομένως, οι εποπτεύουσες αρχές (π.χ. Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων – ΕΦΕΤ, Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων – ΕΟΦ, Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας – ΓΓΒ) εκπονούν το σημαντικό έργο τους υπό συχνά αντίξοες συνθήκες. Η κυριότερη δυσκολία που αντιμετωπίζουν είναι η έλλειψη πόρων, ανθρώπινων και μη. Παράλληλα με το έργο εποπτείας που επιτελείται από τις αρχές (το οποίο στο ευρύ κοινό προβάλλεται σχεδόν αποκλειστικά μέσω δημοσιευμάτων για ανακλήσεις και επιβολή προστίμων), είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι την τελευταία τριετία έχουν συντελεστεί καίριες ρυθμιστικές παρεμβάσεις, δυστυχώς ελάχιστα γνωστές. Ειδικότερα, από το βασικό νόμο-πλαίσιο και έπειτα (ν. 4512/2018), έχει εκδοθεί πληθώρα κανονιστικών κειμένων, καλύπτοντας κενά ετών στη νομοθεσία, εκσυγχρονίζοντας απαιτήσεις και εφαρμοζόμενη μεθοδολογία, καινοτομώντας με νέα εργαλεία και αίροντας ασάφειες ως προς τις αρμοδιότητες ελέγχων.
Γιατί τώρα είναι η ώρα για αποτελεσματική εποπτεία της αγοράς; Ποιες διαφορετικές συνθήκες ισχύουν και πρέπει να ενισχυθεί η εποπτική δραστηριότητα, η οποία δεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή στη δημόσια συζήτηση; Οι βασικοί λόγοι είναι τρεις. Πρώτον, για πρώτη φορά υπάρχει ένα συνεκτικό θεσμικό πλαίσιο με κατάλληλα και σύγχρονα εργαλεία όπως περιγράφηκε προηγουμένως. Δεύτερον, οι μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών στόχευσαν στην απλούστευση των αδειοδοτικών διαδικασιών, με αποτέλεσμα να αποκτά μεγαλύτερη σημασία ο έλεγχος του τι όντως παράγει ή προσφέρει μια επιχείρηση και πώς λειτουργεί σε σχέση με τους κανόνες. Τρίτον, η συγκυρία είναι τέτοια που ευνοεί: σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στις 16 Ιουλίου 2021 τέθηκε σε εφαρμογή ο νέος Κανονισμός (ΕΕ) 2019/1020 για την εποπτεία της αγοράς, ο οποίος εκδόθηκε κατόπιν της παραδοχής ότι η ενιαία αγορά πάσχει ως προς τη συμμόρφωση των προϊόντων, σηματοδοτώντας την προτεραιοποίηση της εποπτείας. Σε εγχώριο επίπεδο, οι επιχειρήσεις καθώς και η επενδυτική τους δραστηριότητα χρειάζονται τήρηση των κανόνων, προστασία από αθέμιτες πρακτικές και διαφάνεια, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που επιδιώκεται η οικονομική ανάκαμψη και η προσέλκυση και αξιοποίηση νέων κεφαλαίων, όπως του Ταμείου Ανάκαμψης. Δεν υπάρχουν επομένως περιθώρια για περαιτέρω στασιμότητα και διαιώνιση των προβλημάτων στην εποπτεία της αγοράς. Πρέπει να αξιοποιηθεί η ευκαιρία που υπάρχει και να αφιερωθούν οι πόροι που χρειάζονται για να ενισχυθούν οι εποπτεύουσες αρχές στο δύσκολο έργο τους. Διαφορετικά η μη συμμόρφωση στους κανόνες θα διαιωνίσει τις δυσκολίες και τους κινδύνους για επιχειρήσεις και καταναλωτές.
