Το Συμβούλιο της Επικρατείας επιβεβαιώνει το θεσμό του φορολογικού πιστοποιητικού και το ρόλο των ορκωτών ελεγκτών
Στέφανος Μήτσιος
Partner-Head of TAX EY ΕΛΛΑΔΟΣ
Συνοπτικά, στην απαρχή της περιόδου βαθιάς οικονομικής κρίσης και ύφεσης, η Ελληνική Πολιτεία, διαβλέποντας την αδυναμία του φορολογικού ελεγκτικού μηχανισμού, αποφάσισε δια νόμου (N. 3842/2010) να αναθέσει τον ετήσιο έλεγχο φορολογικής συμμόρφωσης των επιχειρήσεων σε ορκωτούς ελεγκτές, κατά τρόπο αντίστοιχο με τον έλεγχο των ετήσιων οικονομικών καταστάσεων.
Τα οφέλη ήταν και είναι μέχρι σήμερα σημαντικά, τόσο για το Ελληνικό Δημόσιο όσο και για τις επιχειρήσεις καθώς, από τη μία το δημόσιο ταμείο συγκέντρωνε φόρους γρηγορότερα, αμεσότερα και χωρίς τη διάθεση ανθρώπινου και τεχνικού δυναμικού, ενώ από την άλλη οι επιχειρήσεις κατάφερναν να είναι φορολογικά συμμορφούμενες σε μεγάλο βαθμό ταυτόχρονα με το κλείσιμο της χρήσης. Το σημαντικότερο δε, η Υπουργική Απόφαση ΠΟΛ. 1159/2011 προέβλεπε ρητά τη δυνατότητα διενέργειας ελέγχου από τη Φορολογική Διοίκηση εντός 18 μηνών από την έκδοση της έκθεσης φορολογικής συμμόρφωσης, σε περίπτωση που δεν αναφέρονται φορολογικές παραβάσεις σε αυτή («καθαρό φορολογικό πιστοποιητικό»). Έτσι, οι φορολογικά συνεπείς και συμμορφούμενες επιχειρήσεις ήταν σε θέση να επικεντρωθούν στη διατήρηση και ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους χωρίς να αναλώνονται σε πολυδαίδαλους ελέγχους της Φορολογικής Διοίκησης που συνήθως λάμβαναν χώρα ακόμα και μετά την πάροδο της συνήθους – πενταετούς – προθεσμίας παραγραφής.
Ωστόσο, η μεταγενέστερη (εντός του 2015) κατάργηση της ανωτέρω 18μηνης προθεσμίας για τη διενέργεια ελέγχου έδωσε έναυσμα στη Φορολογική Διοίκηση να πραγματοποιεί κατά κόρον ελέγχους σε χρόνο πέραν του προβλεπόμενου 18μηνου, μετά το πέρας του οποίου η χρήση θεωρείτο περαιωμένη και ακόμα να ισχυρίζεται ότι ο θεσμός του πιστοποιητικού αποτελεί ανεπίτρεπτη, συνταγματικά, εκχώρηση αρμοδιοτήτων σε ιδιώτες που ανάγονται στο στενό πυρήνα της κρατικής εξουσίας.
Το ζήτημα ετέθη τελικώς ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας με τη διαδικασία της «πρότυπης δίκης». Με την απόφαση 320/2020 το Δικαστήριο, αναγνωρίζοντας μεν ότι μόνον η Φορολογική Διοίκηση έχει την εξουσία διαπίστωσης φορολογικών παραβάσεων και επιβολής διοικητικών κυρώσεων, εντούτοις, έκρινε ότι είναι επιτρεπτή η ανάθεση καθηκόντων συλλογής, επεξεργασίας και εκτίμησης σχετικών στοιχείων από ιδιώτες ορκωτούς ελεγκτές, οι οποίοι διαθέτουν αποδεδειγμένα τα αναγκαία προς τούτο προσόντα και την κατάλληλη εξειδίκευση και εμπειρογνωμοσύνη. Υπό τον έλεγχο της Φορολογικής Διοίκησης, η βεβαίωση από τον ορκωτό ελεγκτή ότι δεν προέκυψαν φορολογικές παραβάσεις μπορεί νομίμως να ληφθεί υπόψη από τη Φορολογική Διοίκηση ως κριτήριο επιλογής υποθέσεων προς έλεγχο. Τέλος, ενώ πρέπει να προβλέπεται δυνατότητα επανελέγχου από τη Φορολογική Διοίκηση, μπορεί να προβλέπεται ορισμένος χρόνος για τη διενέργεια αυτού – όπως εν προκειμένω, το καθοριζόμενο από την Υπουργική Απόφαση 1159/2011 χρονικό διάστημα 18 μηνών από τη χορήγηση του «καθαρού φορολογικού πιστοποιητικού» – με την πάροδο του οποίου η ελεγχόμενη χρήση να θεωρείται περαιωμένη.
Η απόφαση αυτή προστίθεται σε σειρά – ορθών, κατά τη γνώμη του γράφοντος – πρόσφατων αποφάσεών του Συμβουλίου της Επικρατείας, με επίκεντρο την εφαρμογή των συνταγματικώς κατοχυρωμένων αρχών του κράτους δικαίου και της ασφάλειας δικαίου. Δικαίωσε δε τη θέση πολλών φορολογικά συνεπών και συμμορφούμενων επιχειρήσεων ενώ παράλληλα αναγνώρισε τα εχέγγυα του επαγγέλματος των ορκωτών ελεγκτών.
Εν αναμονή της αποδοχής της κρίσης του Δικαστηρίου από τη Φορολογική Διοίκηση, μένει επίσης να διευκρινιστεί, είτε ερμηνευτικά είτε – και πάλι – μέσω της δικαστικής οδού, κατά πόσον η 18μηνη περίοδος δυνατότητας επανελέγχου ισχύει και δεσμεύει τους ελεγκτές της Φορολογικής Διοίκησης και όσον αφορά τις περιπτώσεις εκείνες που εκδόθηκε έκθεση φορολογικής συμμόρφωσης με θέματα έμφασης.
Τέλος, υπενθυμίζεται ότι, για τα φορολογικά έτη 2014 και έπειτα, η δυνατότητα της Φορολογικής Διοίκησης για διενέργεια ελέγχου και καταλογισμό φόρων εκτείνεται στο συνήθη (5ετή) χρόνο παραγραφής.
