Νέο Διευκρινιστικό Πλαίσιο για του Μετασχηματισμούς Ε.2088/2025: Φορολογικά κίνητρα και πρόκριση των εταιρικών διατάξεων
Μαριαλένα Ψωμά
Tax Principal, Deloitte Greece
Λουκάς Πανέτσος
Senior Manager, Deloitte Greece
Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις – 31 Οκτωβρίου 2025
Η εγκύκλιος Ε.2088/2025 της ΑΑΔΕ εξειδικεύει το νέο πλαίσιο φορολογικών κινήτρων που εισήγαγε ο ν. 5162/2024 για μετασχηματισμούς επιχειρήσεων, εναρμονίζοντας το ελληνικό δίκαιο με τις ευρωπαϊκές Οδηγίες (2009/133/ΕΚ, 2019/2121/ΕΕ). Η εγκύκλιος παρέχει οδηγίες ως προς το αντικείμενο εφαρμογής που καλύπτει εθνικούς και διασυνοριακούς μετασχηματισμούς, όπως συγχωνεύσεις, διασπάσεις (συμπεριλαμβανομένης της μερικής διάσπασης και της απόσχισης κλάδου), ανταλλαγές εταιρικών συμμετοχών και μετατροπές εταιρειών, όπου συμμετέχει τουλάχιστον μία ημεδαπή επιχείρηση και, κατά περίπτωση, αλλοδαπές εταιρείες με συγκεκριμένη νομική μορφή και φορολογική κατοικία εντός ΕΕ. Επίσης παρέχει διευκρινίσεις ως προς την εφαρμογή των φορολογικών κινήτρων στις περιπτώσεις εισφοράς κλάδου ή ανταλλαγής μετοχών όταν συμμετέχει μία ημεδαπή επιχείρηση, φορολογικός κάτοικος Ελλάδος και μία επιχείρηση που είτε εδρεύει είτε έχει την φορολογικής κατοικία σε κράτος εκτός της Ε.Ε. που έχει συνάψει με την Ελλάδα Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας (ΣΑΔΦ) ή Σύμβαση Διοικητικής Συνδρομής (ΣΔΣ).
Κρίσιμο τεχνικό σημείο καθίσταται η ενεργοποίηση του μηχανισμού της φορολογικής ουδετερότητας της υπεραξίας που προκύπτει κατά τον μετασχηματισμό (συγχώνευση, διάσπαση, απόσχιση κλάδου), τόσο σε επίπεδο μετόχων όσο και στο επίπεδο της λήπτριας εταιρείας. Διαφαίνεται ότι η Φορολογική Διοίκηση δεν θέτει νέους φορολογικούς κανόνες ως προς την αποτίμηση μέσω της οποίας προκύπτει η φορολογική υπεραξία. Η εγκύκλιος, δίνει το πρόκριμα της διαδικασίας τους εταιρικούς νόμους, ήτοι το ν.4601/2019 και το οικείο εταιρικό πλαίσιο πχ. ν.4548/2028, ως προς την αποτίμηση. Επομένως για να εξευρεθεί η φορολογική υπεραξία εκτιμάται ότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι αξίες που θα δοθούν από τους εκτιμητές του άρθρου 17 του ν.4548/2018 και οι φορολογικές αξίες που έχει στα φορολογικά της βιβλία η εισφέρουσα εταιρεία. Σημειώνεται ότι η ουδετερότητα υλοποιείται με διαφορετικές προϋποθέσεις μεταξύ λήπτριας εταιρείας (δηλαδή μέσω διατήρησης των ιστορικών φορολογικών αξιών) και μετόχων (φορολογητέα αξία καθίσταται η αγοραία αξία και αποκρυσταλλώνεται μετά από δύο έτη). Περαιτέρω ρυθμίζει τη μεταφορά φορολογικών ζημιών, αποθεματικών και προβλέψεων στη λήπτρια εταιρεία, διασφαλίζοντας τη συνέχιση των φορολογικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Μία πολύ ενδιαφέρουσα διευκρίνιση που παρασχέθηκε μέσα από την εγκύκλιο είναι ότι μετέπειτα μετασχηματισμοί δεν επιφέρουν φορολόγηση των υπεραξιών, ακόμα και αν γίνουν εντός της διετίας, με την επιφύλαξη των κανόνων περί αντικαταχρηστικότητας.
Σημειώνεται ότι στην περίπτωση της ανταλλαγής εταιρικών συμμετοχών μέσω της εγκυκλίου επισημαίνεται ότι για την αποκτώσα εταιρεία η φορολογητέα αξία είναι η αγοραία αξία όπως αυτή διαμορφώνεται στα πλαίσια της ανταλλαγής. Επομένως κατά το χρόνο της ανταλλαγής δεν προκύπτει κάποιο φορολογικό αποτέλεσμα. Ο μέτοχος της αποκτώμενης εταιρείας, ήτοι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που εισφέρει τις μετοχές ενός νομικού προσώπου (αποκτώμενη) στην αποκτώσα, διατηρεί τη φορολογική αξία που είχαν οι συμμετοχές πριν την αποτίμηση και με αυτόν τον τρόπο διατηρείται η φορολογική ουδετερότητα του εν λόγω μετασχηματισμού. Σημαντικό στοιχείο της εγκυκλίου είναι η πρόβλεψη ότι αν η αποκτώσα προβεί σε μείωση μετοχικού κεφαλαίου είτε σε χρήμα είτε μέσω εταιρικών συμμετοχών πάνω από τη φορολογική αξία (ιστορική) αυτό το ποσό θα φορολογηθεί για μεν τα νομικά πρόσωπα ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα – υποκείμενο σε φορολογία εισοδήματος νομικών προσώπων – ενώ για τα φυσικά πρόσωπα ως εισόδημα από υπεραξία μεταβίβασης τίτλων.
