AI Act: πώς θα ευδοκιμήσει η αγορά στο νέο ρυθμιστικό τοπίο

Σπύρος Τάσσης
Partner, Ποταμίτης-Βεκρής
Πρόεδρος, Ελληνική Ένωση Προσωπικών Δεδομένων και Ιδιωτικότητας

Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις – 30 Ιουλίου 2024

AI Act και επιχειρήσεις

Η AI Act, όπως βέβαια και κάθε ρυθμιστικό πλαίσιο έχει, πέρα από ευκαιρίες, και αρκετούς περιορισμούς για τις επιχειρήσεις που απορρέουν από την κινδυνο-κεντρική (risk based) προσέγγιση που υιοθετεί. Συνακόλουθα, οι υψηλότερες ποινές φτάνουν τα 35 εκατ. ευρώ ή το 7% του παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών για σοβαρές παραβιάσεις που περιλαμβάνουν απαγορευμένες πρακτικές, όπως η εκμετάλλευση ευπαθών ομάδων.

Η χρήση της ΤΝ αναμένεται διευρυμένη και σε μεγάλο βαθμό ενσωματωμένη σε πολλές λειτουργίες της επιχείρησης, όπως επιλογή προσωπικού, ανάλυση πελατολογίου, συστήματα αυτοματοποιημένων αποφάσεων κλπ. Για το λόγο αυτό οι επιχειρήσεις θα πρέπει να υιοθετήσουν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη συμμόρφωση, συμπεριλαμβανομένης της ευαισθητοποίηση του οργανισμού, της διενέργειας αξιολογήσεων κινδύνου, της θέσπισης υπεύθυνων πλαισίων χρήσης ΤΝ και την αυτοματοποίηση των ελέγχων συμμόρφωσης.

Η σημαντικότερη διαδικασία που πρέπει να τηρείται με ευλάβεια είναι η δημιουργία και εποπτεία ενός αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης των βάσεων δεδομένων που κάθε οργανισμός κατέχει και επεξεργάζεται (Data Governance). Αν δεν το έκαναν σωστά στα πρώτα στάδια συμμόρφωσης με τον GDPR, θα πρέπει άμεσα να ξαναδούν τις διαδικασίες, τις πολιτικές και τα συστήματα συμμόρφωσης για τα προσωπικά δεδομένα, γιατί η  AI Act απαιτεί από τις επιχειρήσεις να εφαρμόζουν ισχυρό πλαίσιο διακυβέρνησης και τεχνικές διασφαλίσεις με απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός ασφαλέστερου και ηθικότερου οικοσυστήματος ΤΝ.

AI Act και Πολιτεία

Η ανησυχία ότι η υπερβολική ρύθμιση μπορεί να καταπνίξει την καινοτομία στην ΕΕ όσον αφορά την τεχνητή νοημοσύνη είναι σημαντική και είναι ένα θέμα που συζητούν ενεργά οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι ηγέτες του κλάδου. Προκλήσεις που μπορεί να δημιουργηθούν λόγω της υπερρύθμισης είναι ο περιορισμός της καινοτομίας, ιδίως επειδή το κόστος συμμόρφωσης και οι κανονιστικές επιβαρύνσεις θα μπορούσαν να αποτελέσουν ιδιαίτερη πρόκληση για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις και τις μικρότερες εταιρείες. Επίσης, ο φόβος ότι θα μπορούσε να εμποδίσει την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών εταιρειών ΤΝ στην παγκόσμια σκηνή οδηγώντας σε μια κατάσταση όπου η καινοτομία στην ΤΝ αναπτύσσεται περισσότερο σε περιοχές με πιο χαλαρή ρυθμιστική παρέμβαση, όπως οι ΗΠΑ ή η Κίνα.

Για τους λόγους αυτούς χρειαζόμαστε εξισορρόπηση της ρύθμισης και της καινοτομίας για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή της AI Act και να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ της προστασίας των πολιτών και της διευκόλυνσης των επιχειρήσεων και της δημόσιας διοίκησης, κάθε κράτος μέλος της ΕΕ θα πρέπει να λάβει κατ’ ελάχιστον:

• να συστήσει άμεσα την εθνική εποπτική αρχή
• να μεριμνήσει για την ανάπτυξη εθνικής νομοθεσίας που να παρέχει σαφήνεια και υποστήριξη στις τοπικές επιχειρήσεις αλλά και την δημόσια διοίκηση και ειδικές διατάξεις για τα συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου, τις απαγορευμένες πρακτικές, την διαφάνεια και λογοδοσία και τις απαιτήσεις ανθρώπινης εποπτείας, καθώς και
• για να αποφευχθεί η σύγχυση που σημειώθηκε κατά την αρχική εφαρμογή του ΓΚΠΔ, να παρέχεται στοχευμένη κατάρτιση για τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων όσων εμπλέκονται στην δημόσια διοίκηση, των επιχειρήσεων και των νομικών, προσαρμοσμένη στις συγκεκριμένες ανάγκες και τους ρόλους τους στη διακυβέρνηση της ΤΝ.

Στόχος της εθνικής προσπάθειας (Πολιτείας και αγοράς) θα πρέπει να είναι:

• η ανάπτυξη διαλόγου μεταξύ βιομηχανίας και ρυθμιστικών αρχών (με ανοικτές και διαφανείς συζητήσεις μεταξύ των ενδιαφερόμενων φορέων του κλάδου και των ρυθμιστικών αρχών)
• η αποτελεσματική παρακολούθηση και προσαρμογή στην χάραξη σχετικής πολιτικής
• η υποστήριξη για τις ΜΜΕ και τις νεοσύστατες επιχειρήσεις μέσω ειδικών μηχανισμών στήριξης ώστε να τις βοηθήσει να συμμορφωθούν με το νέο πλαίσιο χωρίς υπερβολικό κόστος
• η διασφάλιση της ευθυγράμμισης των εθνικών νομοθεσιών με την πράξη της ΕΕ για την ΤΝ, ώστε να αποφεύγεται η σύγχυση και να διασφαλίζεται ένα ομοιόμορφο ρυθμιστικό περιβάλλον σε ολόκληρη την ΕΕ χωρίς δυνατότητα forum shopping και, γενικώς
• η επικέντρωση στην ηθική και υπεύθυνη ΤΝ με έμφαση στη δημιουργία σαφών κατευθυντήριων γραμμών που διασφαλίζουν ότι τα συστήματα ΤΝ αναπτύσσονται με υπευθυνότητα, γεγονός που μπορεί να συμβάλει στην οικοδόμηση της εμπιστοσύνης.